Sexu-jazarpena eta erasoa delitu larri gisa hartzen dira EAEko legediaren arabera. UAE Zigor Kodeak sexu eraso mota guztiak kriminalizatzen ditu, bortxaketak, sexu erasoak, sexu esplotazioa eta sexu jazarpena barne. 354. artikuluak berariaz debekatzen du duingabeko erasoa eta modu zabalean definitzen du pertsona baten apaltasuna sexu edo lizunen bidez ekintzen bidez urratzen duen edozein egintza estaltzeko. Ezkontzatik kanpo adostutako sexu harremanak Zigor Kodearen arabera esplizituki legez kanpokoak ez diren arren, adulterio legeen menpe egon daitezke, parte hartzen dutenen egoera zibilaren arabera. Sexu-delituen zigorrak espetxetik eta isunetatik azotea bezalako zigor gogorretara doaz, nahiz eta delitu horietarako heriotza-zigorra oso gutxitan aplikatzen den. EAEk azken urteotan neurriak hartu ditu biktimak babesteko legeak indartzeko eta sexu-delituen egileentzako zigorrak areagotzeko.
Zer da sexu-jazarpena EAEko legeen arabera?
EAEko legediaren arabera, sexu-jazarpena modu zabalean definitzen da nahi ez diren hitzezko, hitzik gabeko edo izaera sexualeko jokabide fisiko ugari estaltzeko. EAEko Zigor Kodeak ez du sexu-jazarpena osatzen duten ekintzen zerrenda zehatzik ematen, baina sexu-jokabide edo ekintza lizunen bidez pertsona baten apaltasuna urratzen duen edozein ekintza debekatzen du.
Sexu-jazarpenak era askotakoak izan daitezke, besteak beste, ukitu desegokiak, mezu edo irudi lizunak bidaltzea, nahi ez diren sexu-aurrerapenak edo mesede sexualak eskatzea eta ingurune beldurgarri, etsai edo iraingarria sortzen duten sexu-izaera duten beste jokabide desegoki batzuk egitea. Funtsezko faktorea da jokabidea hartzailearentzat nahigabea eta iraingarria dela.
Gizonak zein emakumeak sexu-jazarpenaren biktima izan daitezke EAEko legediaren arabera. Legeak hainbat testuingurutako jazarpena ere jasotzen du, besteak beste, lantokian, hezkuntza-erakundeetan, espazio publikoetan eta sarean edo komunikazio elektronikoen bidez. Enpresaburuek eta erakundeek lege-betebeharra dute sexu-jazarpena prebenitzeko eta aurre egiteko arrazoizko neurriak hartzeko.
Zeintzuk dira sexu-jazarpen mota desberdinetarako legeak?
Sexu-jazarpenak hainbat forma izan ditzake, ekintza fisikoetatik hasi eta hitzezko jokabide okerrak sarean edo delitu elektronikoetan. UAEek hainbat sexu-jazarpen jokabide mota jorratzen eta zigortzen dituzten lege espezifikoak dituzte. Hona hemen dagozkion lege eta zigorren ikuspegi orokorra:
| Sexu-jazarpenaren forma | Dagokion Legea |
|---|---|
| Sexu-jazarpen fisikoa (ukitu desegokiak, haztamuak, etab.) | 6eko 2021 zenbakiko dekretu-lege federala |
| Jazarpen ahozkoa/ez fisikoa (iruzkin lizunak, aurrerapenak, eskaerak, jazarpena) | 6eko 2021 zenbakiko dekretu-lege federala |
| Sexu-jazarpena linean/elektronikoa (mezu esplizituak, irudiak, etab. bidaltzea) | Ziberdelituaren Legearen 21. artikulua |
| Laneko sexu jazarpena | 359. artikulua, EAEko Lan Legea |
| Sexu-jazarpena hezkuntza-erakundeetan | Hezkuntza Ministerioaren politikak |
| Sexu-jazarpen publikoa (keinu lizunak, esposizioa, etab.) | 358. artikulua (Egintza lotsagarriak) |
Taulan frogatzen den bezala, EAEk lege-esparru integrala dute indarrean sexu-jazarpen mota guztiak kriminalizatzeko eta zigortzeko. Pertsonak zein erakundeak sexu-jazarpenaren erantzule izan daitezke EAEko legediaren arabera. Enpresaburuek eta erakundeek beren barne-politikak eta diziplina-neurriak ere izan ditzakete
Zeintzuk dira sexu-jazarpenagatiko zigorrak EAEn?
- Sexu-jazarpen fisikoa
- Jazarpen ahozkoa/ez fisikoa
- Sexu-jazarpena linean/elektronikoa
- Laneko sexu-jazarpena
- Hezkuntza Erakundea Sexu-Jazarpena
- Sexu-jazarpen publikoa
Nola egin dezakete sexu-jazarpenaren biktimek salaketa bat EAE-n?
- Bilatu mediku arreta (beharrezkoa bada)
- Bildu frogak
- Agintariei jakinarazi
- Jarri harremanetan Laguntza Zerbitzuekin
- Salatu enpresaburuari (laneko jazarpena bada)
- Jarraitu kasuaren aurrerapena
Urrats hauek jarraituz, EAEko biktimek sexu-jazarpenen gertakariak formalki salatu ditzakete eta legezko erremedio eta laguntza-zerbitzuetarako sarbidea izan dezakete.
Zein da sexu-jazarpena eta sexu-erasoaren arteko aldea?
| Irizpideak | Sexu jazarpena | Sexu erasoa |
|---|---|---|
| Definizioa | Ingurune etsai bat sortzen duen sexu izaerako ahozko, hitzik gabeko edo fisikoko jokabide nahigabeak. | Biktimaren baimenik gabe egindako sexu-ekintza edo jokaera, kontaktu fisikoa edo urraketa dakarrena. |
| Egintza motak | Iruzkin desegokiak, keinuak, mesede eskaerak, eduki esplizituak bidaltzea, ukitu desegokiak. | Tastaketak, laztanak, bortxaketak, bortxaketa saiakerak, behartutako sexu-ekintzak. |
| Harreman fisikoa | Ez da zertan parte hartzen, hitzezko/ez-fisikoko jazarpena izan daiteke. | Sexu-harreman fisikoa edo urraketa dakar. |
| Baimena | Jokaera nahigabea eta iraingarria da biktimarentzat, ez dago baimenik. | Biktimaren baimenik eza. |
| Lege-xedapena | Debekatuta dago EAEko legeen arabera, hala nola Zigor Kodea, Lan Zuzenbidea, Ziberdelituaren Legea. | UAE Zigor Kodearen arabera sexu-eraso/bortxaketa gisa zigortua. |
| Zigorrak | Isunak, kartzela zigorrak, larritasunaren araberako diziplina-neurriak. | Zigor zorrotzak espetxealdi luzeagoak barne. |
Desberdintasun nagusia zera da: sexu-jazarpenak nahi ez diren jokabide ugari estaltzen ditu ingurune etsai bat sortuz, eta sexu-erasoek sexu-ekintza fisikoak edo baimenik gabeko kontaktuak dakartza. Biak legez kanpokoak dira EAEko legeen arabera, baina sexu-erasoa delitu larriagotzat hartzen da.
Zein dira sexu-erasoei buruzko legeak EAEn?
3ko UAEko 1987. Lege Federalak (Zigor Kodea) argi eta garbi definitzen eta kriminalizatzen ditu hainbat sexu-eraso mota. 354. artikuluak debekatu egiten du duingabeko erasoa, sexu-ekintzen edo lizunen bidez pertsona baten apaltasuna urratzen duen edozein ekintza barne hartzen duena, sexu-izaerako nahi gabeko kontaktu fisikoa barne. 355. artikulua bortxaketa delituari dagokio, beste pertsona batekin adostasunik gabeko sexu-harremanak izatea indarkeria, mehatxu edo iruzurra dela medio. Hau sexua edo egoera zibila kontuan hartu gabe aplikatzen da.
356. artikuluak debekatu egiten du bortxazko beste sexu-ekintza batzuk, hala nola sodomia, ahozko sexua edo objektuak sexu-urraketarako erabiltzea indarkeria, mehatxu edo iruzur bidez egiten direnean. 357. artikuluak kriminalizatzen du adingabeak limurtzea edo erakartzea, egintza lotsagabeak egiteko. Zigor Kodearen arabera sexu-eraso delituen zigorrak, batez ere, kartzela eta isunak dakartza, larritasuna delitu zehatza, indarkeria/mehatxuak erabiltzea eta biktima adingabea bada, besteak beste, faktoreen arabera aldatzen dira. Zenbait kasutan, deportazioa ere zigor bat izan daiteke erbesteratutako delitugileentzat.
EAE-k jarrera juridiko zorrotza hartzen du mota guztietako sexu-delituen aurka, biktimak babesteko helburuarekin, zigor-kodean definitutako lege-esparru honen bidez egileentzat ondorio zorrotzak bermatuz.
Nola sailkatzen ditu EAEko legeak sexu-eraso mota desberdinak?
UAE Zigor Kodeak honela sailkatzen ditu sexu-eraso mota desberdinak:
| Sexu-eraso mota | Definizio juridikoa |
|---|---|
| Indecent Erasoa | Ekintza sexual edo lizunen bidez pertsona baten apaltasuna urratzen duen edozein ekintza, sexu izaerako nahi gabeko kontaktu fisikoa barne. |
| bortxaketa | Indarkeria, mehatxu edo iruzur bidez beste pertsona batekin adostasunik gabeko sexu harremanak izatea. |
| Sexu-egintza behartuak | Sodomia, ahozko sexua edo indarkeria, mehatxu edo iruzur bidez egindako sexu-urraketarako objektuak erabiltzea. |
| Adingabeen aurkako sexu-erasoa | Adingabeak limurtzea edo erakartzea, ekintza desegokiak egiteko helburuarekin. |
| Sexu-eraso larriagoa | Sexu-erasoa faktore osagarriak barne hartzen dituena, hala nola lesio fisikoak, egile anitzak edo beste zirkunstantzia larrigarri batzuk. |
Sailkapena sexu-ekintzaren izaera espezifikoa, indarra/mehatxua/iruzur erabilera, biktimaren adina (adingabea edo heldua) eta edozein larrigarritan oinarritzen da. Zigorrak sexu-eraso motaren arabera aldatzen dira, bortxaketa eta adingabeen aurkako erasoak bezalako ekintza larriagoak legearen arabera zigor gogorragoak erakartzen dituzte.
Zeintzuk dira sexu-erasoengatiko zigorrak EAEn?
EAEko sexu-erasoengatiko zigorrak delitu motaren edo formaren arabera aldatzen dira, Zigor Kodean sailkatutakoaren arabera. Hona hemen zerrendatutako zigor nagusiak:
- Indecent Erasoak (354. artikulua)
- espetxeratzea
- Amaiera
- Bortxaketa (355. artikulua)
- Behin-behinekotik bizi osorako espetxe zigorra
- Zigor gogorragoak adingabearen bortxaketa, ezkontza barruko bortxaketa, talde bortxaketa eta abar bezalako faktore larrigarriengatik.
- Sodomia, ahozko sexua bezalako ekintza sexual behartuak (356. artikulua)
- espetxeratzea
- Zigor gogorragoak izan daitezke adingabearen aurka egiten badira
- Adingabeen aurkako sexu-erasoa (357. artikulua)
- Espetxe-baldintzak
- Kasuaren zehaztasunetan oinarritutako zigor handiagoak
- Sexu-eraso larriagoa
- Zigor hobetuak, esaterako, espetxealdi luzeagoak
- Armak erabiltzea, ezintasun iraunkorrak eragitea eta abar bezalako faktoreek zigorra areagotu dezakete.
Oro har, zigorren artean behin-behinekotik bizitza osorako espetxealdi-zigorra sartzen da, baita balizko isunak ere. Larritasuna areagotu egiten da delitu larriagoak, adingabeen aurkako delituak eta zirkunstantzia larrigarrien kasuan dagozkien Zigor Kodeko artikuluetan sailkatuta.
Zeintzuk dira EAEko sexu-jazarpena leporatzen dieten pertsonen eskubideak?
EAEko sexu-jazarpena leporatzen dieten pertsonek legearen araberako eskubide eta babes batzuk dituzte. Besteak beste:
Bidezko epaiketa eta prozesu egokia izateko eskubidea. Sexu-jazarpena edo erasoa leporatzen zaion edonork epaiketa bidezko eta inpartziala izateko eskubidea du, bere burua defendatzeko eta frogak aurkezteko aukerarekin. Legezko ordezkaritza izateko eta errugabetzat jotzeko eskubidea dute, arrazoizko zalantzarik gabe errudun direla frogatu arte. Autoinkulpazioaren aurkako eskubidea. Salatutako pertsonak ezin dira behartu beren buruaren aurka deklaratzera edo erruduntasuna aitortzera. Beharrizan edo hertsadurapean egindako adierazpenak ezin dira onartu epaitegietan.
Errekurtsoa jartzeko eskubidea. Epaitzen bada, akusatuak eskubidea du epaia edo sententzia goragoko auzitegietara jotzeko, baldin eta legezko prozedura eta epe egokiak betetzen badituzte. Intimitaterako eta konfidentzialtasunerako eskubidea. Sexu-delituak serio tratatzen diren arren, legeak akusatuen pribatutasuna eta isilpeko xehetasunak babestea ere badu helburutzat, estigma edo ospeari kalterik ez egiteko, batez ere froga nahikorik ez duten kasuetan.
Gainera, EAEko sistema judizialak, oro har, itzulpen-/interpretazio-zerbitzuetarako sarbidea eskaintzen die arabieraz hitz egiten ez dutenei, eta sexu-jazarpen kasuekin lotutako prozesu judizialetan ezintasunak edo egoera bereziak dituzten pertsonentzako egokitzapenak egiten ditu. Garrantzitsua da kontuan izan eskubide hauek salaketak ondo ikertu, biktimak babestu eta segurtasun publikoa babesteko beharrarekin orekatu behar direla. Hala ere, EAEko lege-esparruak akusatuen oinarrizko eskubideak babestea du helburu, justizia ematearekin batera.
Nola lagundu diezaioke sexu-jazarpenaren abokatu batek zure kasuari?
Sexu-jazarpenaren abokatu trebe batek laguntza ezin hobea eman dezake:
- EAEko jazarpen eta erasoen legeen ezagutza sakona aprobetxatuz, prozesu judizialetan aholkuak emateko eta zure eskubideak babesteko.
- Elkarrizketen, adituen testigantza eta ikerketen bidez ebidentzia zehatz-mehatz biltzea, kasu sendo bat eraikitzeko.
- Jazarpen arazo sentikorrei aurre egiten dionean, defentsarako trebetasunen eta auzitegiko esperientziaren bidez eraginkortasunez ordezkatzea.
- Agintariekin, enpresaburuekin edo erakundeekin harremanetan jartzea prozedura egokiak betetzen direla eta zure interesak betetzen direla ziurtatzeko.
Bere espezializazio espezializatuarekin, abokatu eskudun batek sexu-jazarpen kasuen konplexutasunetan nabiga dezake eta emaitza onak lortzeko aukerak nabarmen hobetu ditzake.
