Cybercrime inoreva kutumirwa kwemhosva umo internet ingave chikamu chakakosha kana inoshandiswa kuita kuti iitwe. Maitiro aya akapararira mumakore makumi maviri apfuura. Mhedzisiro yehutsotsi hwepamhepo inowanzoonekwa seisingachinjiki uye avo vanowira pasi. Nekudaro, pane matanho aungatora kuti uzvidzivirire kubva kumatsotsi epamhepo.
Maitiro ekugara akachengeteka kubva kune akajairika maitiro ecybercrime
Pazasi pane dzimwe dziviriro dzinogona kukubatsira kuti uchengetedze kubva kune akajairika maitiro ecybercrime:
Kuzivikanwa Kunoba
Kubirwa zvitupa imhosva inosanganisira kushandisa ruzivo rwemumwe munhu kuita zvinhu zvisiri pamutemo. Urwu rudzi rwehutsotsi hwepamhepo hunoitika kana ruzivo rwako rwabiwa uye rwunoshandiswa nematsotsi kuwana mari.
Heano maitiro anonyanyozivikanwa ekubira zvitupa:
- Financial Identity kuba: kushandiswa kusingatenderwi kwemakadhi echikwereti, nhamba dzeakaundi yebhangi, nhamba dzekuchengetedzwa kwevanhu, nezvimwe.
- Personal Identity kuba: uchishandisa ruzivo rwako rwekuita zvisiri pamutemo sekuvhura maemail account uye kutenga zvinhu online.
- Mutero wekubiwa kwekuzivikanwa kwemitero: uchishandisa nhamba yako yekuchengetedzwa kwevanhu kuti uise mutero wenhema.
- Medical identity kuba: uchishandisa ruzivo rwako pachako kutsvaga mabasa ekurapa.
- Employment identity kuba: kuba ruzivo rwenzvimbo yako yebasa kuita zvisiri pamutemo.
- Child identity kuba: kushandisa ruzivo rwemwana wako kuita zvinhu zvisiri pamutemo.
- Senior identity kuba: kuba ruzivo rwevanhu vakuru pamhosva dzemari.
Nzira Yokunzvenga Nayo Kubirwa Kuzivikanwa
- Tarisa maakaundi ako ekubhangi nguva nenguva kuti uone kuti hapana zviitiko zvekufungira.
- Usatakure kadhi rako rekuchengetedzwa kwevanhu muchikwama chako.
- Usagovera ruzivo rwako pachako uye mafoto kumapato asingazivikanwe online kunze kwekunge zvichidikanwa
- Dzivisa kushandisa password yakafanana kumaakaundi ese.
- Gadzira mapassword akasimba ane mavara makuru uye madiki, manhamba, zviratidzo, nezvimwe.
- Gonesa mbiri-chinhu chechokwadi pane yega account yaunayo.
- Chinja mapassword ako kazhinji.
- Shandisa antivirus software inosanganisira identity kuba dziviriro.
- Tarisa chibodzwa chako chechikwereti uye kutengeserana kuti uone chero zviratidzo zvingangove zvechitsotsi.
phishing
Phishing ndeimwe yeakajairika social engineering zvirongwa zvinoshandiswa nematsotsi kuti uwane ruzivo rwezvakavanzika zvako senhamba dzeakaundi yebhangi, mapassword, nezvimwe. Chinhu choga chaunofanira kuita kudzvanya pane chinongedzo, asi zvakakwana kukupinza mudambudziko. . Kana wakumbirwa kuti utarise ruzivo rweakaundi yako yebhangi pamhepo, matsotsi anoyambira vashandisi kuti vadzvanye pane zvinongedzo zvinoita seakavimbika zvakanyanya. Nekuti vanhu vazhinji havazive kutyisidzira kunowanikwa mukudzvanya malink kana kuvhura mafaera anotumirwa nevasingazivikanwe vanotumira, vanowira munjodzi uye kurasikirwa nemari yavo.
Maitiro ekuzvidzivirira kubva kuPhishing
Kuti udzivise phishing, unofanirwa kungwarira malink auri kudzvanya, uye gara uchitarisa kaviri kana iri meseji iri pamutemo. Zvakare, vhura bhurawuza rako, pinda muakaundi yako yekubhangi zvakananga pane kudzvanya pane zvinongedzo zvinotumirwa nemunhu asingazivikanwe.
ransomware
Ransomware imhando yemalware inokiya kana encrypts mafaera ako uye zvinyorwa uye inoda mari yekuzvidzosera kune yavo yekutanga fomu. Kunyangwe paine maturusi emahara ekutepfenyura aripo, vazhinji vanobatwa vanosarudza kubhadhara rudzikinuro nekuti ndiyo inokurumidza nzira yekubuda mudambudziko.
Maitiro ekuzvidzivirira kubva kuRansomware
Kuti udzivise ransomware, iwe unofanirwa kungwarira zvakanyanya pane zvauri kuvhura uye nekudzvanya pairi nemaemail kana mawebhusaiti. Haufanire kudhawunirodha maemail kana mafaera kubva kune vasingazivikanwe vanotumira uye kudzivirira zvinonyumwira zvinongedzo uye kushambadza, kunyanya kana vachikuita kuti ubhadhare masevhisi anowanzo mahara.
Kushungurudzwa pamhepo, Cyberstalking, uye Kudheerera
Kushungurudzwa kwepamhepo uye kudheerera account yehuwandu hukuru hwehutsotsi hwepamhepo uye zvinonyanya kutanga nekudaidza mazita kana cyberbullying, asi zvishoma nezvishoma inoshanduka kuita online stalking uye kutyisidzira kuzviuraya. Maererano neUnited States Bureau of Justice Statistics, mwana mumwe chete pavana anoshungurudzwa paIndaneti. Mamiriro epfungwa akaita sedepression, kufunganya, kuzvitarisira pasi, nezvimwewo ndiwo mhedzisiro huru yemhosva idzi.
Nzira Yekugara Wakachengeteka Kubva Kushungurudzwa Pamhepo uye Kudheerera
- Kana iwe uchinzwa kuti mumwe munhu ari kukushungurudza pamhepo, kuvavharira kunobatsira kumisa kushungurudzwa uye kudzivirira kumwe kukuvadza kuhutano hwako hwepfungwa.
- Regedza kugovera ruzivo rwako nevanhu vausingazive pasocial media mapuratifomu uye nepainternet.
- Chengetedza yako yekuchengetedza software yakagadziridzwa uye shandisa-zvinhu-mbiri yekusimbisa kuchengetedza maakaundi ako.
- Usapindure kune mameseji anoita kuti unzwe kusagadzikana kana kutya, kunyanya kana achinge achibuda pachena. Ingodzidzima.
Ma social media mapuratifomu seFacebook, Instagram, Twitter, nezvimwewo haashivirire kushungurudzwa kwechero rudzi pamawebhusaiti avo uye unogona kuvharisa munhu pane aya mawebhusaiti kuti asaone mameseji avo.
Chitsotsi uye Chitsotsi
Kutengesa pamhepo ibhizimusi rinovimbisa. Nekudaro, iwe unofanirwa kuterera kune vanobira nevanobiridzira vanoda kuti uvatumire mari uye uvabudise ruzivo rwemunhu. Dzimwe nzira dzakajairika dzekubiridzira pamhepo:
- Phishing: kutumira mameseji kuita kunge webhusaiti yepamutemo kubvunza ruzivo rwako rwekupinda kana nhamba dzekadhi rechikwereti.
- Fake kutsigira: mameseji anoita seanobva kune vatengi vanogutsikana asi anotoda kuti utenge zvigadzirwa nemasevhisi anogona kukanganisa komputa yako kana ruzivo rwemunhu.
- Cryptocurrency fraud: vachikukumbira kuti uise mari mucryptocurrencies uye kuendesa mari kumaakaundi avo nekuti vanogona kuwana purofiti yakakura.
- Identity Theft: kupa mabasa anoda kuti iwe ubhadhare imwe mari yekumberi yekudzidziswa, nyaya dzevisa, nezvimwe.
Mazano ekunzvenga Matsotsi Epamhepo uye Kubiridzira
- Shandisa 2-factor authentication kuchengetedza maakaundi ako.
- Ramba wakatarira kune vanhu vasingade kusangana newe chiso nechiso pamberi pekutengeserana.
- Usaburitse ruzivo rwemunhu pasina ruzivo rwakakwana nezvemunhu kana kambani irikukumbira.
- Usaendesa mari kuvanhu vausingazivi.
- Usavimbe nemeseji kubva kuvanhu vanozviti vamiriri vebasa revatengi kana meseji ichikumbira ruzivo rwako rwekupinda kana nhamba dzekadhi rechikwereti.
Cyber Terrorism
Ugandanga hweCyber hunotsanangurwa sezviito zveune kugadzira kutya kwakapararira nekukonzera nyonganiso, kukanganisa kwehupfumi, kukuvadzwa, nezvimwewo nekushandiswa kwemakombuta neinternet. Mhosva idzi dzinogona kusanganisira kutanga kurwiswa kukuru kweDDoS pamawebhusaiti kana masevhisi, kubira midziyo iri munjodzi kumigodhi cryptocurrencies, kurwisa zvakakosha zvivakwa (magetsi grids), nezvimwe.
Mazano ekudzivisa Cyber Terrorism
- Ita shuwa kuti yako yekuchengetedza software, inoshanda sisitimu, uye zvimwe zvishandiso zvinogadziridzwa kune ichangoburwa shanduro.
- Ramba wakatarira kune hunhu hunofungira pauri. Kana waona chero, zviudze vemutemo nekukasika.
- Dzivisa kushandisa network yeWiFi yeruzhinji sezvo vari panjodzi yekurwiswa senge phishing uye man-in-the-pakati (MITM) kurwiswa.
- Chengetedza data rakavanzika uye richengetedze risingaverengeke nepaunogona napo.
Cyberwarfare imhando yehondo yeruzivo inoitwa mucyberspace, senge kuburikidza neinternet kana imwe komputa network ichipokana neimwe nyika kana sangano. Izvi zvinogona kuwanikwa nekushandisa cyber espionage kuunganidza hungwaru, propaganda yekufurira veruzhinji
Wrapping Up
Mhosva dzepaIndaneti dzakaoma kubata nadzo nekuti dzinoitika paInternet. Zvitsva zvakare uye hadzisi nyika zhinji dzine mitemo yakajeka pane zvingaitwe muzviitiko izvi, saka kana uri kusangana nechinhu chakadai chingangove chakanakisa kutaura negweta usati watora matanho iwe pachako!
Magweta ane hunyanzvi hwecybercrime kuAmal Khamis Advocates uye Legal Consultants muDubai vanogona kukurayira nezvemamiriro ako uye kukutungamira kuburikidza nemutemo maitiro. Kana iwe uine chero mibvunzo ine chekuita neCybercrimes, taura nesu nhasi kuti tibvunze!