Гузашта ва хозираи пуршарафи Аморати Муттахидаи Араб

Дар Аморати Муттаҳидаи Араб (ОАЭ) як миллати нисбатан ҷавон аст, вале дорои мероси ғании таърихист, ки ҳазорон сол пеш меравад. Ин федератсияи ҳафт аморат дар гӯшаи ҷанубу шарқии нимҷазираи Араб ҷойгир аст - Абу Даби, Дубай, Шарҷа, Аҷман, Умм Ал-Кувайн, Рас-Ал-Хайма ва Фуҷайра – дар тӯли садсолаҳо аз биёбони камёфт, ки дар он қабилаҳои бодиянишини бедуин сукунат доштанд, ба ҷомеаи пурқувват, космополитӣ ва як нерӯгоҳи иқтисодӣ табдил ёфт.

Таърихи Аморати Муттаҳидаи Араб чист

Минтақае, ки мо ҳоло онро Амороти Муттаҳидаи Араб мешиносем, дар тӯли ҳазорсолаҳо чорроҳаи стратегӣ буд, ки Африқо, Осиё ва Аврупоро мепайвандад ва далелҳои археологӣ нишон медиҳанд, ки сукунати одамон ба асри санг тааллуқ доранд. Дар тӯли давраҳои қадим тамаддунҳои гуногун минтақаро дар замонҳои гуногун, аз ҷумла бобилиён, форсҳо, португалҳо ва бритониёҳо назорат мекарданд. Бо вуҷуди ин, маҳз кашфи нафт дар солҳои 1950-ум, ки воқеан давраи нави шукуфоӣ ва рушди аморатҳоро оғоз кард.

Аморати Муттаҳидаи Араб кай истиқлолият ба даст овард?

Пас аз ба даст овардани истиқлолият аз Бритониё дар соли 1971, Амороти Муттаҳидаи Араб таҳти роҳбарии ҳокими асосгузораш Шайх Зайд бин Султон Оли Наҳаён босуръат навсозӣ шуд. Дар тӯли чанд даҳсолаи кӯтоҳ, шаҳрҳо ба монанди Абу-Даби ва Дубай аз деҳаҳои моҳидории хоболуд ба мегаполисҳои муосир ва пурқувват табдил ёфтанд. Бо вуҷуди ин, роҳбарони Аморот инчунин барои нигоҳ доштани мероси фарҳангии ғании арабӣ ва анъанаҳои арабӣ дар баробари ин рушди ҳайратангези иқтисодӣ пайваста заҳмат кашиданд.

Имрӯз, Аморати Муттаҳидаи Араб ҳамчун як маркази ҷаҳонии тиҷорат, тиҷорат, сайёҳӣ ва инноватсия қарор дорад. Бо вуҷуди ин, таърихи он достони ҷолиби устуворӣ, биниш ва заковати инсониро ошкор мекунад, ки мушкилоти муҳити сахти биёбонро барои эҷод кардани яке аз давлатҳои динамиктарин дар Шарқи Наздик.

Аморати Муттаҳидаи Араб ҳамчун кишвар чандсола аст?

Аморати Муттаҳидаи Араб (АМА) як кишвари нисбатан ҷавон аст, ки аз Бритониё истиқлолият ба даст оварда, 2 декабри соли 1971 ба таври расмӣ ҳамчун миллат таъсис ёфтааст.

Далелҳои асосӣ дар бораи синну сол ва ташаккули АМА:

• Қабл аз соли 1971, қаламраве, ки ҳоло аз Имороти Муттаҳидаи Араб иборат аст, ҳамчун Давлатҳои Трусиал, маҷмӯи шайхдомҳо дар соҳили Халиҷи Форс, ки аз асри 19 таҳти ҳимояи Бритониё буд, маъруф буд.
• 2 декабри соли 1971 аз ҳафт аморат шаштоаш - Абу-Даби, Дубай, Шарҷа, Аҷман, Умм Ал-Кувайн ва Фуҷайра муттаҳид шуда, Аморати Муттаҳидаи Арабро таъсис доданд.
• Аморати хафтум Рас-ал-Хайма дар мохи феврали соли 1972 ба федерацияи Аморати Муттахидаи Араб дохил шуда, хафт аморатро, ки АМА-и хозираро ташкил медиханд, ба охир расонд.
• Аз ин рӯ, Амороти Муттаҳидаи Араб 50-солагии худро ҳамчун як давлати муттаҳид 2 декабри соли 2021 ҷашн гирифт, ки ним аср аз таъсисаш дар соли 1971 аст.
• Пеш аз муттаҳидшавӣ дар соли 1971, аморатҳои инфиродӣ таърихи садсолаҳо доштанд ва оилаҳои Ал Наҳаён ва Ал Мактум аз асри 18 мутаносибан дар Абу-Даби ва Дубай ҳукмронӣ мекунанд.

Амороти Муттаҳидаи Араб пеш аз таъсисаш дар соли 1971 чӣ гуна буд?

Қабл аз муттаҳид шуданаш дар соли 1971, минтақае, ки ҳоло Аморати Муттаҳидаи Араб аст, аз ҳафт шайхдом ё аморати алоҳида, ки бо номи Давлатҳои Мутлақ маъруф буд, иборат буд.

Ин шайхдомҳо дар тӯли садсолаҳо таҳти назорати тағирёбанда аз ҷониби қудратҳои гуногуни императорӣ, ба монанди Португалия, Голландия ва Бритониё вуҷуд доштанд. Онҳо аз ҳисоби даромад аз марворидпарварӣ, моҳидорӣ, чорводории бодиянишин ва баъзе тиҷорати баҳрӣ зинда монданд.

Баъзе нуктаҳои асосӣ дар бораи минтақаи пеш аз 1971 АМА:

• Дар ин минтақа аз ҷониби қабилаҳои бодиянишини бедуин ва деҳаҳои хурди моҳидорӣ/марворид дар соҳили баҳр камаҳолӣ буданд.
• Бо иқлими сахти биёбонии худ, дар дохили он берун аз шаҳрҳои воҳаҳо аҳолинишини доимӣ ё кишоварзӣ надошт.
• Иқтисодиёт ба фаъолиятҳои зиндамонӣ, аз қабили ғаввосӣ, моҳидорӣ, чорводорӣ ва тиҷорати асосӣ асос ёфтааст.
• Ҳар як аморат монархияи мутлақ буд, ки аз ҷониби шайх аз яке аз оилаҳои маъруфи минтақавӣ ҳукмронӣ мекард.
• Пеш аз оғози содироти нафт дар солҳои 1960 инфрасохтори муосир ё рушди каме вуҷуд дошт.
• Абу-Даби ва Дубай дар муқоиса бо шӯҳрати муосири онҳо ҳамчун шаҳрҳо шаҳрҳои хеле хурд буданд.
• Британия протекторатхои харбиро нигох дошта, назорати сиёсиро аз болои корхои берунии Давлатхои Трусиал суст мекард.

Ҳамин тавр, аслан, Аморати Муттаҳидаи Араб то 1971 маҷмӯаи хеле фарқкунандаи шайхдомҳои қабилавии нисбатан сусттараккикардаи пеш аз таъсиси миллати муосир ва тағироти радикалӣ, ки аз ҳисоби сарватҳои нафтӣ пас аз солҳои 1960-ум ба вуҷуд омадааст, буд.

Мушкилоти асосӣ дар гузаштаи АМА кадомҳо буданд?

Инҳоянд баъзе аз мушкилоти асосии Амороти Муттаҳидаи Араб дар гузаштаи худ пеш аз таъсис ва ҳангоми таъсиси он:

Муҳити сахти табиӣ

• Амороти Муттаҳидаи Араб дар иқлими ниҳоят хушки биёбон ҷойгир буда, зиндамонӣ ва рушдро пеш аз замони муосир хеле душвор мегардонад.
• Норасоии об, нарасидани замини корам ва ҳарорати сӯзон барои сукунати одамон ва фаъолияти иқтисодӣ мушкилоти доимӣ меовард.

Иқтисоди рӯзгор

• Пеш аз оғози содироти нафт, минтақа як иқтисоди натуралӣ дошт, ки ба ғаввоси марворид, моҳидорӣ, чорводории бодиянишин ва тиҷорати маҳдуд асос ёфтааст.
• То он даме, ки даромади нафт имкон дод, ки аз солҳои 1960 сар карда, тағироти босуръатро фароҳам оварад, саноат, инфрасохтор ё рушди муосири иқтисодӣ кам буд.

Шӯъбаҳои қабилавӣ

• Дар 7 аморат таърихан чун шайхдои алохида аз тарафи гуруххои гуногуни кабила ва оилахои хукмрон идора мешуданд.
• Муттаҳид кардани ин қабилаҳои ноҳамвор ба як миллати муттаҳид пешниҳод карда шуд монеахои сиёсй ва маданй ки онро бартараф кардан лозим буд.

Таъсири Бритониё

• Ҳамчун давлатҳои муътабар, аморатҳо то истиқлолият дар соли 1971 зери дараҷаҳои мухталифи ҳимоя ва нуфузи Бритониё қарор доштанд.
• Таъсиси истиқлолияти комил ҳангоми идоракунии хуруҷи нерӯҳои Бритониё ва мушовирон як мушкилоти давраи гузариш буд.

Эҷоди ҳувияти миллӣ

• Тарбияи хосият ҳувият ва шаҳрвандии миллии Аморат дар ҳоле ки эҳтироми урфу одатҳои 7 аморати гуногун таҳияи бодиққат сиёсатро талаб мекард.
• Рушди миллатгароии фарогири Амороти Муттаҳидаи Араб аз вафодории қабилавӣ/минтақавӣ як монеаи аввал буд.

Воқеаҳои муҳим дар таърихи АМА кадомҳоянд?

Ин рӯйдодҳо пайдоиши минтақаи Трусиал, нуфузи Бритониё, марҳалаҳои калидӣ дар муттаҳидшавӣ ва рушди Амороти Муттаҳидаи Араб, ки тавассути нафт, кӯшишҳои диверсификатсияи охирин ва дастовардҳои кайҳонии онро нишон медиҳанд.

Шахсони калидӣ дар таърихи АМА киҳо буданд?

• Шайх Зайд бин Султон Ал Наҳаён - Падари асосгузор, ки дар соли 1971 пас аз ҳукмронии Абу-Даби аз соли 1966 нахустин президенти Амороти Муттаҳидаи Араб шуд. Вай аморатҳоро муттаҳид кард ва кишварро дар даҳсолаҳои аввали он роҳнамоӣ кард.
• Шайх Рашид бин Саид Ал Мактум - Ҳокими бонуфузи Дубай, ки дар аввал мухолифи муттаҳидшавии Амороти Муттаҳидаи Араб буд, вале баъдтар дар соли 1971 ба ҳайси ноиби президент пайваст. Ӯ ба табдили Дубай ба як маркази бузурги тиҷорат мусоидат кард.
• Шайх Халифа бин Зоид Ал Наҳаён - Президенти кунунӣ, ӯ дар соли 2004 ҷои падараш Шайх Зайд шуд ва идома дод. диверсификатсияи иқтисод ва сиёсати рушд.
• Шайх Муҳаммад бин Рашид Ал Мактум - Сарвазири кунунӣ, ноиби президент ва ҳокими Дубай, ӯ аз солҳои 2000-ум рушди босуръати Дубайро ҳамчун як шаҳри ҷаҳонӣ назорат мекунад.
• Шайх Сақр бин Муҳаммад Ал Қосимӣ - тӯлонитарин ҳоким, ки беш аз 60 сол то соли 2010 Рас-ал-Хаймаро идора кард ва муқобили нуфузи Бритониё буд.

Нефт дар ташаккули таърихи АМА чӣ нақш бозид?

• Пеш аз кашфи нафт, ин минтақа хеле суст рушд карда буд ва иқтисоди натуралӣ ба моҳидорӣ, марворид ва тиҷорати асосӣ асос ёфтааст.
• Дар солҳои 1950-60-ум, конҳои бузурги нафти оффшорӣ ба истифода дода шуданд, ки боигарии бузургеро фароҳам меоранд, ки инфрасохтор, рушд ва хадамоти иҷтимоиро маблағгузорӣ мекарданд.
• Даромади нафт ба Аморати Муттаҳидаи Араб имкон дод, ки пас аз ба даст овардани истиқлолият босуръат навсозӣ шавад ва дар тӯли чанд даҳсола аз кишвари камбизоат ба давлати сарватманд табдил ёбад.
• Бо вуҷуди ин, роҳбарияти АМА инчунин табиати ниҳоии нафтро эътироф кард ва даромадҳоро барои диверсификатсияи иқтисодиёт ба туризм, авиатсия, амволи ғайриманқул ва хидмат истифода бурд.
• Гарчанде ки акнун танҳо аз нафт вобаста нест, шукуфоии содироти карбогидридҳо катализаторе буд, ки ба АМА имкон дод баланд бардоштани иктисодиёт ва навсозй.

Ҳамин тавр, сарвати нафт омили муҳими бозӣ буд, ки аморатҳоро аз камбизоатӣ раҳо кард ва имкон дод, ки биниши муассисони Амороти Муттаҳидаи Араб пас аз соли 1971 хеле зуд амалӣ шавад.

Аморати Муттаҳидаи Араб бо мурури замон аз ҷиҳати фарҳанг, иқтисод ва ҷомеаи худ чӣ гуна инкишоф ёфт?

Аз ҷиҳати фарҳангӣ, АМА худро нигоҳ дошт Мероси араб ва ислом дар айни замон муосирро низ фаро гирифтааст. Арзишҳои анъанавӣ ба монанди меҳмоннавозӣ бо кушодагӣ ба фарҳангҳои дигар ҳамзистанд. Аз ҷиҳати иқтисодӣ, он аз як иқтисоди натуралӣ ба маркази минтақавии тиҷорат ва сайёҳӣ табдил ёфт, ки аз сарватҳои нафтӣ ва диверсификатсия иборат аст. Аз ҷиҳати иҷтимоӣ қабилаҳо ва оилаҳои калон муҳим боқӣ мемонанд, аммо ҷомеа зуд урбанизатсия шудааст, зеро муҳоҷирон аз аҳолии маҳаллӣ зиёдтаранд.

Таърихи Аморати Муттаҳидаи Араб ба ҳолати кунунии он чӣ гуна таъсир расонд?

Таърихи АМА ҳамчун қаламрави биёбони қабилавӣ дар зери Таъсири Бритониё институтҳо ва шахсияти муосири онро ташаккул дод. Системаи федералӣ автономияеро, ки 7 шайхдоми пешин мехостанд, мувозинат мекунад. Оилаҳои ҳукмрон қудрати сиёсиро нигоҳ медоранд ва ба рушди иқтисодӣ роҳнамоӣ мекунанд. Истифодаи сарватҳои нафтӣ барои бунёди иқтисоди диверсификатсияи тиҷоратӣ дарсҳоро аз таназзули гузаштаи саноати марворид инъикос мекунад.

Кадом ҷойҳои муҳими таърихӣ барои дидан дар АМА кадомҳоянд?

Маҳаллаи таърихии Ал-Фаҳидӣ (Дубай) - Ин майдони таҷдидшудаи қалъа намоиш дода мешавад меъмории анъанавӣ ва осорхонаҳо оид ба мероси Аморат. Қаср Ал Ҳусн (Абу Дабӣ) - Қадимтарин бинои сангин дар Абу-Даби ба солҳои 1700 тааллуқ дорад, ки қаблан хонаи оилаи ҳукмрон буд. Мавзеи бостоншиносии Млейха (Шарҷа) - Боқимондаҳои як шаҳраки қадимаи инсонӣ бо қабрҳо ва осори зиёда аз 7,000 сола. Форт Фуҷайра (Фуҷайра) - Қалъаи барқароршудаи Португалия аз соли 1670, ки ба қадимтарин маҳаллаҳои шаҳр менигарад.