Аморати Муттаҳидаи Араб (АМА) як гобелен аз анъанаҳои фарҳангӣ, гуногунии динӣ ва мероси ғании таърихӣ мебошад. Ҳадафи ин мақола омӯхтани ҳамбастагии мураккаби байни ҷамоаҳои динӣ, таҷрибаҳои онҳо ва матоъҳои беназири ҷамъиятие мебошад, ки плюрализми диниро дар АМА фаро мегирад.
Амороти Муттаҳидаи Араб дар қалби Халиҷи Араб ҷойгир шудааст, ки дар он анъанаҳои қадимӣ бо ҳассосияти муосир ҳамоҳанг ҳастанд. Аз масҷидҳои барҷастае, ки дар осмон то маъбадҳои пурқуввати ҳиндуҳо ва калисоҳои масеҳӣ ҷойгиранд, манзараи маънавии миллат шаҳодати садоқати он ба таҳаммулпазирӣ ва фаҳмиши динӣ мебошад.
Вақте ки мо ба ин мавзӯи ҷолиб меомӯзем, мо риштаҳоеро мекушоем, ки гобеленро дар АМА бо ҳам мепайвандад. Мо мероси ғании фарҳангии ислом, дини бартаридоштаи кишвар ва таъсири амиқи он ба шахсияти миллатро таҳқиқ хоҳем кард. Илова бар ин, мо ба ҷамоатҳои гуногуне, ки АМА-ро хона меноманд, равшанӣ меандозем, ки анъанаҳо, фестивалҳои беназири худро ҷашн мегиранд ва нақши муҳими онҳо дар ташаккули ахлоқи фарогири миллат мебозанд.
Кадом динҳо дар АМА амал мекунанд?
Аморати Муттаҳидаи Араб намунаи дурахшони гуногунии мазҳабист, ки дар он эътиқодҳои гуногун дар ҳамоҳангӣ зиндагӣ мекунанд. Дар ҳоле ки ислом дини бартаридошта аст, ки аксарияти шаҳрвандони Аморот ба он пайравӣ мекунанд, миллат як қатор эътиқод ва равишҳои динии дигарро қабул мекунад. Ислом, бо аҳамияти амиқи фарҳангӣ ва таърихии худ, дар Амороти Муттаҳидаи Араб ҷои намоёнро ишғол мекунад. Манзараи кишварро масҷидҳои ҷолибе оро дода, сарвати меъморӣ ва тарҳи исломиро намоиш медиҳанд. Аз масҷиди барҷастаи Шайх Зайд дар Абу-Даби то масҷиди ҳайратангези Ҷумейра дар Дубай, ин мӯъҷизаҳои меъморӣ ҳамчун муқаддасоти рӯҳонӣ ва нишони мероси исломии миллат хидмат мекунанд.
Ғайр аз ислом, АМА макони мозаикаи пурқуввати ҷомеаҳои динӣ мебошад. Hinduism, Буддизм, дини насронӣва динҳои дигар дар ҳудуди кишвар озодона амал мекунанд. Маъбадҳои ҳиндуҳо, ба монанди маъбадҳои Шива ва Кришна дар Дубай, ба аҳолии муҳоҷири Ҳиндустон тасаллии рӯҳонӣ медиҳанд. Калисои насронӣ, аз ҷумла Калисои Эндрю дар Абу Дабӣ ва Калисои ягонаи насронӣ дар Дубай, ниёзҳои мазҳабии сокинон ва меҳмонони масеҳиро қонеъ мекунанд.
Ин гобелен динӣ бо ҳузури гурдвараҳои сикх, дайрҳои буддоӣ ва дигар ҷойҳои ибодат боз ҳам ғанӣтар мешавад, ки ин инъикоси ӯҳдадории устувори АМА ба таҳаммулпазирии динӣ ва фарогирии дин аст. Кӯшишҳои ҳукумат барои мусоидат намудан ба сохтмон ва фаъолияти ин муассисаҳои гуногуни динӣ мавқеъи пешрафтаи кишварро нисбати озодии дин нишон медиҳад.
Дар АМА чанд динҳои гуногун мавҷуданд?
Амороти Муттаҳидаи Араб ҳамчун чароғи дурахшони гуногунии динӣ қарор дорад ва ба як қатор эътиқодҳо аз саросари ҷаҳон истиқбол мекунад. Дар ҳоле, ки фасли қаблӣ ба нозукиҳои динҳои мухталифе, ки дар дохили кишвар амал мекунанд, омӯхта шудааст, ин бахш шарҳи мухтасари манзараҳои гуногуни динии дар Аморати Муттаҳидаи Араб мавҷудбударо пешкаш мекунад.
Динҳоеро, ки дар АМА мавҷуданд, метавон ба таври зерин ҷамъбаст кард:
- Ислом (сунни ва шиа)
- Насрони (католицизм, протестантизм, православии шарқӣ ва ғ.)
- Hinduism
- Буддизм
- Шикай
- Яҳудӣ
- Баҳси имон
- Забурнависӣ
- Эътиқоди друзӣ
Сарфи назар аз доираи васеи динҳои намояндагӣ, ҷомеаи Амороти Муттаҳидаи Араб ба принсипҳои эҳтироми ҳамдигар, ҳамдигарфаҳмӣ ва ҳамзистии осоишта асос ёфтааст. Ин қолаби ғании гуногунии мазҳабӣ на танҳо бофтаи фарҳангии миллатро ғанӣ мегардонад, балки барои дигар кишварҳо намунаи дурахшоне низ мебошад.
Демографии гурӯҳҳои динӣ дар АМА чӣ гунаанд?
| дин | Фоизи ањолї |
|---|---|
| Ислом (сунни ва шиа) | 76% |
| Насрони (католицизм, протестантизм, православии шарқӣ ва ғ.) | 9% |
| Hinduism | 7% |
| Буддизм | 3% |
| Дигар динҳо (сикҳизм, яҳудӣ, эътиқоди баҳоӣ, зардуштӣ, дини друзӣ) | 5% |
Маълумоте, ки дар ин ҷадвал оварда шудаанд, ба беҳтарин маълумоти дастрас дар замони навиштан асос ёфтааст. Бо вуҷуди ин, демографияи динӣ бо мурури замон тағйир меёбад ва рақамҳои зикршуда бояд ҳамчун тахминҳо баррасӣ шаванд, на омори қатъӣ. Тавсия дода мешавад, ки ба ин рақамҳо бо манобеъи охирини расмӣ ё муассисаҳои тадқиқотии бонуфуз барои маълумоти навтарин истинод кунед.
Дин ба фарҳанг ва анъанаҳои АМА чӣ гуна таъсир мерасонад?
Дин дар ташаккули гобелен ва анъанаҳои ғании фарҳангии Аморати Муттаҳидаи Араб нақши амиқ мебозад. Чун миллате, ки ањолии умдатан мусалмон аст, таълимот ва арзишњои исломї дар пањлўњои мухталифи љомеаи Иморот осори бебањо гузоштаанд. Таъсири ислом дар меъмории ин кишвар, бо масҷидҳои ҳайратангез манзараҳои шаҳрҳои Дубай ва Абу-Дабиро оро медиҳад. Ин мӯъҷизаҳои меъморӣ на танҳо ба унвони ибодатгоҳ хидмат мекунанд, балки шаҳодати мероси исломӣ ва баёни бадеии миллатанд. Азон, ки аз манораҳо ҳар рӯз панҷ маротиба садо медиҳад, ёдоварӣ аз анъанаҳои амиқи маънавии кишвар аст.
Принсипҳои исломӣ инчунин бисёре аз меъёрҳои фарҳангӣ ва арзишҳои иҷтимоии АМАро роҳнамоӣ мекунанд. Мењмоннавозї, хоксорї, эњтиром ба пирон барин мафњумњо дар тарзи зиндагонии аморати амир љой гирифтаанд. Дар моҳи шарифи Рамазон, кишвар рӯҳияи тафаккурро фаро мегирад, ки оилаҳо ва ҷамоатҳо барои нигоҳ доштани рӯза, намоз хондан ва ҳар бегоҳ ифтор (ифтор) ҷамъ меоянд. Гарчанде ки ислом таъсири назаррас дорад, матоъҳои ғании фарҳангии АМА низ бо риштаҳои динҳои дигар бофта шудаанд. Фестивалҳои ҳиндуҳо ба монанди Дивалӣ ва Ҳолӣ, махсусан дар минтақаҳое, ки ҷамоатҳои зиёди муҳоҷирони ҳиндӣ доранд, бо шавқу рағбати зиёд ҷашн гирифта мешаванд. Рангҳои ҷолиб, либоси анъанавӣ ва таомҳои болаззат алоқаманд бо ин фестивалҳо ба гуногунии фарҳангии АМА илова мекунанд.
Ҷамъиятҳои масеҳӣ дар Амороти Муттаҳидаи Араб ҷашнҳои Мавлуди Исо ва Пасхаро ҷашн мегиранд ва аксар вақт ҷашнҳо ва ҷамъомадҳое ташкил мекунанд, ки анъанаҳои динии онҳоро инъикос мекунанд. Ба ҳамин монанд, маъбадҳо ва дайрҳои буддоӣ ҳамчун марказҳои таҷрибаҳои рӯҳонӣ ва чорабиниҳои фарҳангӣ хидмат мекунанд, ки ҳисси ҷомеаро дар байни аҳолии буддоӣ тарбия мекунанд. Уҳдадориҳои Амороти Муттаҳидаи Араб ба таҳаммулпазирии динӣ ва фарогирӣ муҳите ба вуҷуд овард, ки мазҳабҳои гуногун метавонанд бо ҳам зиндагӣ кунанд ва ҳар кадоми онҳо унсурҳои фарҳангии беназири худро дар гобеленҳои миллат саҳм гузоранд. Ин гуногунрангӣ на танҳо манзараи фарҳангии кишварро ғанӣ мегардонад, балки дар байни аҳолии мухталифи он фаҳмиш ва қадршиносиро низ афзоиш медиҳад.
Кадом қонунҳо ва қоидаҳои марбут ба дин дар АМА кадомҳоянд?
Аморати Муттаҳидаи Араб кишварест, ки таҳаммулпазирии динӣ ва озодии ибодатро қадр мекунад. Бо вуҷуди ин, қонунҳо ва муқаррароти муайян вуҷуд доранд, ки мувофиқати ҷомеа ва эҳтиром ба меъёрҳо ва анъанаҳои фарҳангии кишварро нигоҳ доранд. Ислом дини расмии Аморати Муттаҳидаи Араб аст ва қонунҳои ин кишвар аз шариат (қонунҳои исломӣ) гирифта шудаанд. Дар ҳоле ки ғайримусулмонон озоданд, ки ба эътиқоди худ пайравӣ кунанд, баъзе маҳдудиятҳо ва дастурҳое ҳастанд, ки бояд риоя шаванд.
- Прозелитизм: Ба ғайримусулмонон аз таблиғ ё кӯшиши табдил додани мусулмонон ба дини дигар манъ аст. Ин як масъалаи ҳассос ҳисобида мешавад ва барои нигоҳ доштани суботи иҷтимоӣ ба таври қатъӣ танзим карда мешавад.
- Ҷойҳои ибодат: Ҳукумати Амороти Муттаҳидаи Араб ба сохтмон ва истифодабарии ҷойҳои ибодати ғайриисломӣ, аз қабили калисоҳо, маъбадҳо ва дайрҳо мусоидат мекунад. Бо вуҷуди ин, ин муассисаҳо бояд иҷозатномаҳои заруриро гиранд ва қоидаҳои дахлдорро риоя кунанд.
- Адабиёт ва маводҳои динӣ: Воридот ва паҳн кардани адабиёт ва маводи динӣ бояд аз ҷониби мақомоти дахлдор мувофиқат карда шавад. Маводи таҳқиромез ё таблиғи таҳаммулнопазирии диниро манъ кардан мумкин аст.
- Кодекси либос: Дар ҳоле, ки барои ғайримусулмонон қоидаҳои қатъии либоспӯшӣ вуҷуд надорад, интизор меравад, ки шахсони алоҳида либоси хоксорона дошта бошанд ва ба ҳассосияти фарҳангии маҳаллӣ эҳтиром гузоранд, бахусус дар муҳити мазҳабӣ ё дар маросимҳои мазҳабӣ.
- Машрубот ва гӯшти хук: Истеъмоли машрубот ва гӯшти хук ба таври умум барои ғайримусулмонон дар ҷойҳои таъиншуда ва муассисаҳои иҷозатномадор иҷозат дода мешавад. Бо вуҷуди ин, дар моҳи шарифи Рамазон, қоидаҳои сахттар метавонанд татбиқ шаванд.
- Рафтори ҷамъиятӣ: Интизор меравад, ки шахсони алоҳида ба меъёрҳои фарҳангӣ ва ҳассосияти динии АМА эҳтиром гузоранд. Намоиши оммавии дилбастагӣ, рафтори вайронкунанда ё амалҳое, ки метавонанд ба эътиқоди динӣ таҳқиромез ҳисобида шаванд, манъ карда мешавад.
Қайд кардан муҳим аст, ки қонунҳо ва қоидаҳои АМА оид ба дин ба нигоҳ доштани ҳамбастагии иҷтимоӣ ва эҳтиром ба ҳама динҳо нигаронида шудаанд. Риоя накардани ин қонунҳо метавонад боиси ҷарима ё оқибатҳои ҳуқуқӣ гардад. Ҳукумат ба муколама ва ҳамдигарфаҳмии байни динҳо фаъолона мусоидат намуда, одамони дорои ақидаҳои мазҳабии гуногунро ба ҳамзистии осоишта ва саҳм гузоштан ба сарвати фарҳангии миллат ташвиқ мекунад.
Оё АМА ба сокинони худ озодии дин медиҳад?
Бале, Аморати Муттаҳидаи Араб ба сокинон ва меҳмонони худ озодии дин медиҳад. Дар ҳоле ки ислом дини расмӣ аст, Сарқонуни Амороти Муттаҳидаи Араб ҳуқуқи озодии ибодат ва иҷрои расму оинҳои диниро тибқи анъанаҳои муқарраршуда муқаррар кардааст. Ҳукумат ба бунёд ва истифодабарии ибодатгоҳҳои ғайриисломӣ, аз қабили калисоҳо, маъбадҳо ва дайрҳо фаъолона мусоидат намуда, ба афроди мазҳабҳои гуногун имкон медиҳад, ки эътиқоди худро озодона амал кунанд.
Бо вуҷуди ин, муқаррароти муайяне барои нигоҳ доштани мувофиқати ҷомеа ва эҳтиром ба меъёрҳои фарҳангӣ, ба мисли маҳдудиятҳо дар бораи таблиғ ва паҳн кардани маводи динӣ бидуни иҷозаи мувофиқ вуҷуд доранд. Дар маҷмӯъ, Аморати Муттаҳидаи Араб муносибати таҳаммулпазирро нисбат ба динҳои гуногун дастгирӣ намуда, муҳити ҳамзистии осоишта ва эҳтиром ба гуногунии динҳоро дар ҳудуди худ фароҳам меорад.
Муносибати байни забон ва дин дар АМА чӣ гуна аст?
Дар Имороти Муттаҳидаи Араб забон ва дин як равобити печидае доранд, ки дар бофтаи фарҳангии кишвар решаҳои амиқ доранд. Забони арабї, ки забони Ќуръон ва забони бартаридоштаи ањолии мусалмон аст, дар њувияти мазњабї ва фарњангии миллат мавќеи муњим дорад. Забони арабӣ на танҳо василаи муошират барои бисёре аз аморатҳо, балки забонест, ки дар мавъизаҳои динӣ, намозҳо ва расму оинҳои дини ислом истифода мешавад. Масҷидҳо ва муассисаҳои исломӣ дар саросари АМА хидматҳо ва таълимоти худро пеш аз ҳама ба забони арабӣ анҷом медиҳанд, ки робитаи қавӣ байни забон ва динро тақвият медиҳанд.
Аммо, аҳолии гуногуни Амороти Муттаҳидаи Араб маънои онро дорад, ки забонҳои дигар низ дар заминаҳои динӣ гуфтугӯ ва истифода мешаванд. Масалан, маъбадҳои ҳиндуҳо метавонанд маросимҳо ва гуфтугӯҳоро бо забонҳо ба монанди ҳиндӣ, малаяламӣ ё тамилӣ гузаронанд, ки ба афзалиятҳои забонии ҷомеаҳои худ мувофиқат кунанд. Ба ҳамин монанд, калисоҳои масеҳӣ хидматҳоро бо забонҳо, ба монанди англисӣ, тагалогӣ ва дигар забонҳои дигар, ки ҷамъомадҳои онҳо гап мезананд, пешниҳод мекунанд. Ин гуногунии забонӣ дар дохили муҳити мазҳабӣ ӯҳдадории Амороти Муттаҳидаи Арабро ба фарогирӣ ва эҳтиром ба миллатҳои гуногуни фарҳангӣ инъикос мекунад.
Кӯшишҳои ҳукумат барои пешбурди забони арабӣ ба унвони забони расмӣ дар баробари эътирофи аҳамияти забонҳои дигар дар заминаҳои динӣ бархӯрди мутавозини миллатро барои ҳифзи мероси фарҳангии худ дар баробари фарогирии гуногуншаклӣ нишон медиҳад.
